TÜRK HAVA KURUMU ÜNİVERSİTESİ

Kurumsal Açık Arşiv

Türk Hava Kurumu Üniversitesi Açık Erişim Sistemi, öğretim üyelerimiz ve öğrencilerimiz tarafından uluslararası standartlara ve fikri mülkiyet haklarına uygun olarak üretilmiş kitap, makale, tez, ansiklopedi ve sanat eseri gibi bilimsel ve sanatsal ürünlere erişim sağlamaktadır.Bu sistem, üniversitemizin bilimsel ve sanatsal üretkenliğini artırmayı ve üretilen bilgi ve eserlerin geniş kitlelere ulaşmasını amaçlamaktadır.

Photo by THK
 

Recent Submissions

Organizational Unit
PRAGMATIC FUNCTIONS OF CLAUSAL REPETITIONS IN TURKISH DAILY SPOKEN DISCOURSE
Face-to-face communication occurs in real time and thus speakers continuously need to plan and produce their utterances online. Verbal repetition is a linguistic tool commonly used by speakers in natural everyday discourse. and it attracts a great deal of interest in various types of spoken discourse including daily spoken discourse, service encounters, child language, classroom discourse etc. in an attempt to determine their cognitive, communicative, psycholinguistic and interactive functions. Pragmatic repetition refers to purposeful iteration of one’s own speech or the speech of a co-participant during spontaneous discourse. It is considered as a natural component of communication which fulfills various functions in spoken discourse. Van Lancker Sidtis and Wolf (2015) classify repetitions into three primary functions which further divide into several sub-functions. Primary functions of pragmatic repetitions have been described as i) maintaining the form of the conversation, ii) enhancing the content, and iii) socialization. As for the linguistic form of repetitions, five formal categories have been identified: i) localness (immediate, delayed or distant repetition); ii) preservation (exact or nonexact repetition), iii) source (self-repetition or other-repetition), iv) grammatical unit (word, phrase, clause etc.) and v) phrase type (novel or formulaic). This study aims to determine the functions of sentence repetitions in 4-hour Turkish daily spoken discourse using the given taxonomy within the framework of Conversation Analysis. Results showed that sentence repetitions were mainly used for socialization in other-repetitions and for maintaining the form of the conversation in self-repetitions.
Organizational Unit
Karşılıklı Konuşmada Yineleme Kullanımı: Türkçe Gündelik Söylemden Kanıtlar
Karşılıklı konuşmada dil kullanıcıları tarafından başvurulan dilsel pratiklerden biri olarak yineleme bir konuşucunun kendi sözcesini ya da başka bir konuşucunun sözcesini bir biçimde tekrarlamasıdır. Türkçe alanyazında yinelemelerin özellikle karşılıklı konuşmada ortaya çıkan tür ve işlevlerine ilişkin sınırlı sayıda çalışma yer almaktadır. Bu nedenle, bu çalışmada Türkçe gündelik söylemde yinelemelerin tür ve edimbilimsel işlevlerinin Karşılıklı Konuşma Çözümlemesi çerçevesinde belirlenmesi hedeflenmektedir. Arkadaşlar arasında geçen on saatlik Türkçe gündelik konuşma kayıtları çalışmanın vertabanını oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle alanyazın bulgularına dayanılarak yinelemeler, yinelemenin kaynağı (kendini yineleme ya da diğer konuşucuyu yineleme), yinelemenin yeri (yakın yineleme, gecikmeli yineleme ve uzak yineleme) ve yinelemenin korunma derecesi (birebir yineleme ve değiştirilmiş yineleme) olmak üzere ana ve alt türlere ayrılmıştır. İkinci olarak, yinelemelerin gündelik söylemdeki edimbilimsel işlevleri alanyazın bulguları ışığında derlenmiş ve karşılıklı konuşmanın akışını sürdürme, karşılıklı konuşmanın içeriğini genişletme ve toplumsallaşma işlevleri olmak üzere üç ana işlev grubu altında toplanmıştır. Çözümleme aşamasında veritabanında yinelemelerin tür/alt tür ve işlevleri incelenmiş ve sıklık değerleri elde edilmiştir. Bulgularımız, yinelemenin kaynağı türünde kendini yinelemelerin (%64.3), diğer konuşucuyu yinelemelerden (%35.7) daha sık kullanıldığını; yinelemenin yeri türünde ise gecikmeli yinelemelerin (%75.7) yakın yinelemelerden (%16.7) ve uzak yinelemelerden (%7.6) daha sık kullanıldığını göstermiştir. Diğer taraftan, yinelemenin korunma derecesi türünde veritabanında en sık kullanılan yineleme alt türünün birebir yineleme (%54.1) olduğu, değiştirilmiş yinelemelerin kullanım sıklığının ise % 45.9 olduğu saptanmıştır. İki oran ve ki-kare testleri bu kullanım oranları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göstermiştir. İşlev gruplarının kullanım sıklığına göre yapılan çözümlemede karşılıklı konuşmanın içeriğini genişletme (%56.8) işlevlerinin daha sık kullanıldığı; alt işlevler açısından ise yinelemelerin en çok diğer dillerde olduğu gibi vurgulama (%30.8) işleviyle kullanıldığı saptanmıştır. Çalışmanın sonuçları, yinelemelerin bir konuşma topluluğunun üyeleri tarafından gündelik yaşamda dizgesel olarak kullanılan dilsel araçlar olduğunu göstermiştir.
Organizational Unit
Türkçe Gündelik Konuşmalarda Kendini Övme Sözeyleminin İncelenmesi
etkileşimlerde bireyler, olumlu bir öz imge sunmak amacıyla belirli sözlü ve sözsüz stratejiler kullanmaktadır (Tobback, 2019). Bu dilsel stratejiler edimbilim alanyazınında kendini övme (İng. self-praise) olarak adlandırılmakta ve bir konuşucunun sahip olduğu bir nitelikle ilgili açık ya da örtük olarak olumlu değerlendirmede bulunmasını içeren bir sözeylem olarak açıklanmaktadır (Dayter, 2016: 65). Etkileşim sırasında kendini övme, Leech’in (1983) alçakgönüllülük kuralını ihlal etmesi ve dinleyenin olumlu yüzüne zarar vermesi nedeniyle (Brown ve Levinson, 1987) potansiyel olarak sorunlu bir toplumsal eylem olarak kabul edilmektedir (Pomerantz, 1978; Leech, 1983; Brown ve Levinson, 1987; Golato, 2005). Kendini övme eyleminin edimbilimsel özellikleri yüz yüze ve çevrimiçi etkileşimlerde İngilizce (Speer, 2012; Dayter, 2014, 2016, 2021; Rüdiger ve Dayter, 2020), İspanyolca (Maiz-Arevalo, 2021), Fransızca (Tobback, 2019; Aronsson ve Morgenstern, 2021), Mandarin Çincesi (Wu, 2011) ve Japonca (Itakura, 2022; Sadler, 2024) gibi farklı dillerde incelenmiştir. Ancak alanyazın taramasında bu sözeylemin Türkçe gündelik dilde incelendiği bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı, Türkçe konuşucularının günlük etkileşimlerde kendini övme eylemini kullanma biçimlerinin belirlenmesidir. Çalışmanın veri tabanı, yakın arkadaşlar arasında geçen 5 saatlik Türkçe günlük konuşma kaydından oluşmaktadır. Rüdiger ve Dayter (2020) tarafından ortaya atılan ve Sadler (2024) tarafından doğal konuşma bağlamı için özelleştirilen “kendini övme buzdağı” modeli çalışmanın çözümleme çerçevesini oluşturmaktadır. Sözü edilen taksonomi doğrudan kendini övme ve dolaylı kendini övme olmak üzere iki ana ulamdan oluşmaktadır. Doğrudan kendini övme, konuşucunun kendisine yönelik olarak açıkça olumlu değerlendirmede bulunmasını ifade ederken, dolaylı kendini övme, eylemin edimsöz gücünün bir dizi strateji (üçüncü şahıs aracılığıyla övme, odak kaydırma, yadsıma, şikâyet yoluyla kendini övme, mizah/şaka vb.) aracılığıyla hafifletildiği kendini övme ifadelerini içermektedir. Veritabanı çözümlemesinde 19 doğrudan ve 22 dolaylı olmak üzere toplam 41 kendini övme ifadesi saptanmıştır. Sonuçlar, her ne kadar aralarında anlamlı bir fark bulunmasa da Türkçe konuşucularının dolaylı kendini övme stratejilerini daha sık kullandıklarını ve bu şekilde övgüden kendilerini uzaklaştırmak amacıyla hafifletme stratejilerine başvurduklarını göstermiştir. Çoğu toplumda kendini övmenin olumlu bir tutum olarak karşılanmadığı bilinmektedir (Wu, 2011; Speer, 2012). Türkçe gündelik söylemde kendini övme eylemi üzerine yapılan bu ilk çalışmada Türkçe konuşucularının kendini övme sözeylemini çeşitli hafifletme stratejileri aracılığıyla hem kendilerinin hem de dinleyicilerin yüzünü koruma amaçlı olarak kullandıkları belirlenmiştir. Öte yandan, alanyazın bulgularının aksine, bu çalışmada doğrudan kendini övme ifadelerinin nispeten sık kullanıldığı belirlenmiştir. Bu bulgu, bu çalışmanın katılımcılarının birbirini yakından tanıyan kişiler olması ile ilişkilendirilebilir. Bu nedenle, kendini övme eyleminin farklı bağlamlarda ve farklı katılımcı grupları arasında gerçekleşen etkileşimlerde ve daha geniş bir veritabanında kullanılma biçimi ve sıklığının incelenmesi Türk toplumunun genel eğilimini ortaya koyması açısından önemli ipuçları verecektir.
Organizational Unit
Edimbilimsel Yinelemeler, Türleri ve Sözlü Söylemdeki İşlevleri
Sözlü dilde yaygın biçimde kullanılan dilsel yinelemeler karşılıklı iletişim sırasında bir konuşucunun kendisinin ya da başka bir konuşucunun söylediği bir sözcüğü, sözcük öbeğini ya da sözcesini bir biçimde tekrar ifade etmesi olarak tanımlanmaktadır. Dil kullanımı sırasında gerçekleşen sözlü yinelemeler ya da iletişimin edimbiliminde kullanılan yinelemeler edimbilimsel yineleme olarak da adlandırılmaktadır. Karşılıklı konuşma sırasında yinelemeler konuşucular tarafından çeşitli biçimlerde ve çeşitli iletişimsel işlevleri yerine getirecek biçimde kullanılmaktadır. Farklı dillerde yapılan çalışmalarda yinelemelerin türlerine ve işlevlerine ilişkin farklı ulamlamalar yapılmıştır. Yineleme üzerine çalışan araştırmacıların bu tür ve işlev ulamları arasından çalışmalarının amacına uygun olanları benimseyerek ve bu ulamların kapsamlarını genişleterek ya da daraltarak araştırmalarını tasarladıkları gözlenmiştir. Bu çalışmanın amacı, dilsel yinelemelerin işlevlerinin ve yineleme türlerinin alanyazından derlenen bulgular ışığında sunulması ve Türkçe sözlü söylemde yinelemelerin işlevlerine ilişkin ileriki çalışmalara kuramsal açıdan kaynak oluşturulmasıdır. Bu amaçla, yinelemelerin sözlü dilde yerine getirdiği işlevler ve türler farklı dillerde yapılan çalışmalarda sunulan örneklerle açıklanmaktadır. Yinelemeler, üretme, kavrama, bağlama ve etkileşim olmak üzere dört temel işlevi ve bunlara ait çeşitli alt işlevleri yerine getirmek üzere kullanılmaktadır. Türler açısından yinelemeler, yinelemenin korunma derecesi (birebir yineleme ve değiştirilmiş yineleme) yinelemenin yeri (yakın, gecikmeli ve uzak yineleme) ve yinelemenin kaynağı (kendini yineleme, diğer konuşucuyu yineleme) olmak üzere üç ulama ayrılmaktadır.
Organizational Unit
Gazete Köşe Yazısı Söyleminde Yükleme Stratejileri: Söylem Tarihsel Yaklaşım Çerçevesinde Bir Çözümleme
Gazete köşe yazarları temsilcisi oldukları yayın kuruluşunun ideolojisini çeşitli stratejiler yoluyla metne aktarmakta; bu ideolojiler Eleştirel Söylem Çözümlemesi’nin (ESÇ) sunduğu çözümleme araçları ile ortaya koyulabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, 25 Haziran 2020 tarihinde Fatih Sultan Mehmet’in İtalyan ressam Bellini tarafından yapılan tablosunun İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından satın alınmasının farklı ideolojik yönelimlere sahip Sözcü ve Yeni Akit gazetelerinde yer alan köşe yazılarında yansıtılma biçimlerinin incelenmesidir. Bu amaçla, söz konusu tablonun satın alınmasının konu edildiği iki köşe yazısı Söylem Tarihsel Yaklaşım’ın (Reisigl & Wodak, 2009) yükleme stratejisi çerçevesinde çözümlenmiştir. Bulgular, Yeni Akit gazetesindeki köşe yazısında yükleme stratejisinin biz ve onlar ayrımını yansıtma amacıyla; Sözcü gazetesindeki köşe yazısında ise, beklenenin aksine, biz ve onlar ayrımını hafifleterek farklı ideolojik eğilimlere sahip toplumsal aktörler arasında benzerlik kurma amacıyla kullanıldığını göstermiştir. Bu bulgu, gazete köşe yazarlarının ideolojilerini metne aktarmasında belirleyici etmenin ele alınan konu olduğunu ve yükleme stratejisinin gazete köşe yazarları tarafından temelde hedef kitleyi ikna etme amacıyla kullanıldığını ortaya koymaktadır.


Google Scholar
OpenAIRE
Sherpa/RoMEO
OpenDOAR
ROAR
HARMAN