Organizational Unit: Karşılıklı Konuşmada Yineleme Kullanımı: Türkçe Gündelik Söylemden Kanıtlar
Loading...
Date established
2025-09-04
City
İZMİR
Country
ID
22. Uluslararası Türk Dilbilim Kurultayı
ROR Identifier
Description
Karşılıklı konuşmada dil kullanıcıları tarafından başvurulan dilsel pratiklerden biri olarak yineleme bir konuşucunun kendi sözcesini ya da başka bir konuşucunun sözcesini bir biçimde tekrarlamasıdır. Türkçe alanyazında yinelemelerin özellikle karşılıklı konuşmada ortaya çıkan tür ve işlevlerine ilişkin sınırlı sayıda çalışma yer almaktadır. Bu nedenle, bu çalışmada Türkçe gündelik söylemde yinelemelerin tür ve edimbilimsel işlevlerinin Karşılıklı Konuşma Çözümlemesi çerçevesinde belirlenmesi hedeflenmektedir. Arkadaşlar arasında geçen on saatlik Türkçe gündelik konuşma kayıtları çalışmanın vertabanını oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle alanyazın bulgularına dayanılarak yinelemeler, yinelemenin kaynağı (kendini yineleme ya da diğer konuşucuyu yineleme), yinelemenin yeri (yakın yineleme, gecikmeli yineleme ve uzak yineleme) ve yinelemenin korunma derecesi (birebir yineleme ve değiştirilmiş yineleme) olmak üzere ana ve alt türlere ayrılmıştır. İkinci olarak, yinelemelerin gündelik söylemdeki edimbilimsel işlevleri alanyazın bulguları ışığında derlenmiş ve karşılıklı konuşmanın akışını sürdürme, karşılıklı konuşmanın içeriğini genişletme ve toplumsallaşma işlevleri olmak üzere üç ana işlev grubu altında toplanmıştır. Çözümleme aşamasında veritabanında yinelemelerin tür/alt tür ve işlevleri incelenmiş ve sıklık değerleri elde edilmiştir. Bulgularımız, yinelemenin kaynağı türünde kendini yinelemelerin (%64.3), diğer konuşucuyu yinelemelerden (%35.7) daha sık kullanıldığını; yinelemenin yeri türünde ise gecikmeli yinelemelerin (%75.7) yakın yinelemelerden (%16.7) ve uzak yinelemelerden (%7.6) daha sık kullanıldığını göstermiştir. Diğer taraftan, yinelemenin korunma derecesi türünde veritabanında en sık kullanılan yineleme alt türünün birebir yineleme (%54.1) olduğu, değiştirilmiş yinelemelerin kullanım sıklığının ise % 45.9 olduğu saptanmıştır. İki oran ve ki-kare testleri bu kullanım oranları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göstermiştir. İşlev gruplarının kullanım sıklığına göre yapılan çözümlemede karşılıklı konuşmanın içeriğini genişletme (%56.8) işlevlerinin daha sık kullanıldığı; alt işlevler açısından ise yinelemelerin en çok diğer dillerde olduğu gibi vurgulama (%30.8) işleviyle kullanıldığı saptanmıştır. Çalışmanın sonuçları, yinelemelerin bir konuşma topluluğunun üyeleri tarafından gündelik yaşamda dizgesel olarak kullanılan dilsel araçlar olduğunu göstermiştir.