Elazığ Harput Türküleri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Türküler, bir yörenin kültür özelliklerini içeren en önemli sözlü kültür ögelerinden biridir. Türkülerde kullanılan semboller, işlenen konular, anlatılan duygular; o yörenin sahip olduğu gelenekleri, sosyolojik özellikleri ve kültürü hakkında çok önemli ipuçları vermektedir. Bu amaçla çalışmada, Memişoğlu tarafından 1966 yılında yayınlanan "Harput Ahengi", Abacı tarafından 2000 yılında yayınlanan "Harput/Elazığ Türküleri" adlı kitaplar ile Yücesu tarafından 1997 yılında tamamlanan "Elazığ-Harput Türküleri" tez çalışmasında yer alarak günümüze kadar ulaşmayı başarmış Elazığ-Harput yöresine ait 147 türkü, şarkı ve uzun hava incelenmiştir. Bu çalışmada türkülerde bulunan sözlü kültür öğeleri, kullanılan isimler, doğa unsurları, ekin ve yiyecek adları, renk adları, kullanılan takı, eşya ve aksesuar isimleri gibi kültür öğeleri, betimsel istatistikler ve grafiksel analizlerle incelenmiş ve böylece Elazığ-Harput yöresinin geleneksel kültürünün, türkülerdeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda eserlerde en fazla kullanılan renk isminin "kara", hayvan isminin "bülbül" ve "kuş", güzellik ürününün ise "kına" olduğu ancak yöreye özgü olan "pestil, pekmez, gakko" sözcüklerinin eserlerin içerisinde çok az yer aldığı görülmüştür. Bununla birlikte Anadolu'nun her yerinde bulunan sözlü kültür ürünlerinden olan "dağ motifi", "kar motifi" ve "evlerinin önü motifi", incelenen eserlerde de görülmektedir. Nihayetinde Elazığ-Harput yöresine ait eserlerin hem yöresel hem de geleneksel kültürün izlerini taşıdığı sonucuna varılmıştır