CUMHURİYET DÖNEMİ BAĞIŞ UÇAK KAMPANYASINA AZINLIKLARIN KATKISI

Abstract

Türk havacılık tarihinde uçak alımı için halkın bağış yaptığı üç dönem vardır: Birincisi, Türk havacılığının kuruluş yıllarına denk gelen 1912-1914 dönemidir. İkinci olarak Kurtuluş Savaşı yıllarını kapsayan 1920-1922 dönemidir. Son dönem ise Cumhuriyet’in ve onun yarı resmi sivil havacılık teşkilatı olan Türk Tayyare Cemiyeti (günümüzde Türk Hava Kurumu)’nin kuruluşu sonrasında 1925-1940 yılları arasını kapsar.Cumhuriyet döneminde yürütülen bağış kampanyası, Türk halkı tarafından yoğun destek gören ve büyük bağışların yapıldığı periyod oldu. Dönem içinde üç yüz elliye yakın uçak satın alındı ve özel hazırlanan törenlerle bu uçaklara bağışçı şehirlerin veya bağışçılarının arzu ettikleri isimler verildi. Bu dönemde sadece Türk ve Müslüman vatandaşlar değil, azınlık cemaatlerine mensup Türk vatandaşları da bireysel olarak bağış kampanyasına katılmıştır. İçlerinden birçoğu Türk Hava Kurumu tarafından verilen Tayyare Madalyası ile ödüllendirildi. Türk vatandaşı olan azınlıkların, toplumları adına bağış kampanyası düzenleme girişimleri ise 1934 yılında başladı. 1934 yılı temmuz ayı içinde Musevi ve Ermeni azınlıkları tarafından başlatılan kampanyaya kısa süre sonra Rum azınlığı da dâhil oldu. 1934 ve 1935 yıllarında devam eden bağış kampanyası süresince her üç azınlık da bağış yolu ile uçak alımı için ayrı birer dernek kurarak bağış toplamaya gayret etti. Dönem gazetelerinde sık sık yer alan bu çaba Türk Hava Kurumu tarafından da destek gördü ve teşvik edildi.Ermeni asıllı vatandaşlarımız alacakları iki uçağa “Gazi” ve “İsmet Paşa” isimlerinin verilmesini arzu ederken, Musevi ve Rum asıllı vatandaşlarımız almayı planladıkları uçaklar için herhangi bir isim düşünmedi. Her üç azınlık tarafından kurulan üç dernek, topladıkları bağışları Türk Hava Kurumuna teslim etti. 1935 yılının kasım ayı sonunda gazetelerde yayınlanan bir habere göre, azınlıklar tarafından kurulan üç dernek kapatılarak Türk Hava Kurumunun mevcut şubeleri bünyesine dâhil edildi. Bu çalışmada, Türkiye vatandaşı olan azınlıklar tarafından uçak bağışı için kurulan derneklerin kuruluş nedenleri, çalışmaları ve bu çalışmalar sonucunda elde ettikleri bağış miktarı tespit edilmeye çalışılacaktır.